සෝතාපන්න මට්ටම වනාහි බුද්ධ අවවාදය අනුව හිත දියුණු කිරීමෙන් යමෙකු ලඟාවන චිත්ත දියුණුවේ පළමු මට්ටමයි. මෙම මට්ටමට හිත දියුණු කල කෙනෙකුගේ සිතේ ඇති මම, මගේ යයි දැඩි අල්ලාගැනීම්( උපාදාන ) යම් මට්ටමකට තුනී වේ.
සිත තවත් උපතක් උදෙසා කර්ම රැස් වන වේගය( භවය ) උපාදානයේ ස්වභාවයට සාපේක්ෂ වේ.(තන්හා පච්චයා උපාදානං – උපාදාන පච්චයා භවො )
සෝවාන් වූ කෙනෙකුගේ දැඩි ආත්මාර්ථකාමී හැඟීම (සක්කාය දිට්ඨිය ) නැතිව යන අතර අනෙකුත් උපාදානද තුනී වී යයි. එනිසා සෝවාන් වූ කෙනාගේ සිත, තිරිසන් ලෝකය වැනි දුක් වැඩි ලෝකයක උපදින ආකාරයට සකස් වන්නේ නැත.
සෝවාන් වූ කෙනා දිව්‍ය – මිනිස් වැනි සැප සහිත ආත්මභව හතක් තුල රහත්ව පිරිනිවන් පායි. එනිසා සෝවාන් වීම අති සුවිශේෂී ජයග්‍රහණයකි. බුද්ධ කාලයේදී අවුරුදු හතේ පුංචි දරුවන් පවා සෝවාන් මට්ටමට ලඟා වූහ. බඩගින්නට කෑම සොයා ආ හිඟන කුෂ්ට රෝගියෙක් පවා සෝවාන් විය. උපතිස්ස-කෝලිත(පසුව සැරියුත්-මුගල රහතන්වහන්සේලා) දෙදෙනා එම මට්ටමට ලඟා වූයේ, “යේ ධම්මා හෙතුප්පබවා” නම් එක ගාථාවක් ශ්‍රවණය කිරීමෙනි.
පසු කලෙක අන් සියල්ලට සිදු වූවාක් මෙන්ම සෝවාන් වීමද අතිශෝක්තියට ලක් වූ අතර එය ලඟා වීමට අතිශයින් අපහසු , කල්ප ගණන් පාරමිතා පුරා අවබෝධ කල යුතු මාර්ගඵලයක් ලෙස විග්‍රහ වීය.
සෝවාන් වෙන්නේ කොහොමද?
සෝවාන් වීමේදී මූලික ඇති වන්නේ “උදය-ව්‍යය ඥානයයි”. එනම් “ඇති වන සියල්ල නැතිව යන සුළු වේ” යන්න අවබෝධ වේ.(යං කිංචි සමුදය ධම්මං සබ්බන්ත∘ නිරොධ ධම්මං )
උපතිස්ස හා කෝලිත කොණ්ඩඤ්ඤ මහරහතන්වහන්සේගෙන් ශ්‍රවණය කල ගාථාව හා එහි තේරුම පහත පරිදීය.
“යෙ ධම්මා හෙතුප්පබවා
තෙසං හෙතුන් තථාගතෝ ආහ
තෙසංච යෝ නිරොධො
ඒවං වාදී මහා සමනො”
ලොව හේතූන් නිසා ඇති වන මේ සියලු දේවල් වල හේතූන් බුදුරදුන් විග්‍රහ කරන සේක. එසේ ඇති වූ සියලු දේ විනාශ වී යන බවද බුදුරදුන් දේශනා කරන සේක. ඒ මහා ශ්‍රමණයන් වහන්සේ එබඳු දර්ශනයක් දේශනා කරන සේක.
මෙය කියවන කෙනෙකුට, “අයියෝ ඕක මේ අමුතුවෙන් අවබෝධ කරන්න දෙයක්යැ. ඕක කවුරුත් දන්නා සාමාන්‍ය කාරණයක්‌නෙ” යයි සිතෙනු ඇත. සහතික ඇත්තය. එනමුත් දැනුමේ හා අවබෝධයේ වෙනසක් ඇත.
ඒ වෙනස කුමක්ද?
වරක් බුදුරදුන් මුණ ගැසීමට ආ මැදි වියෙහි මිනිසෙක් මෙසේ පවසා සිටියේය.
මිනිසා: බුදු හිමියනි. මට බරපතල බණ කියන්න එපා. මට සරලව කියන්න ඔබවහන්සේ දේශනා කරන්නේ කුමක්ද?”
බුදුහිමි: හොඳයි. මම ඔබට සරලව තේරුම් කර දෙන්නම්. ඔබට පුතෙක් ඉන්නවා නේද?
මිනිසා: ඔව්, ඉන්නවා.
බුදුහිමි: ඔබේ සහෝදරයාටත් පුතෙකු ඉන්නවාද?
මිනිසා: ඔව්. ඉන්නවා.
බුදුහිමි: ඔබේ අසල්වැසියාටත් පුතෙකු ඉන්නවාද?
මිනිසා:ඉන්නවනේ හිමියනි.
බුදුහිමි: ඔබ නොදන්නා අයටත් පුත්තු ඉන්නවා නේද?
මිනිසා: එසේය හිමියනි.
බුදුහිමි: ඔබේ පුතා මැරෙනවා. ඔබට මොන වගේ දුකක්ද ඇති වෙන්නේ?
මිනිසා: ස්වාමීනි, මට දරා ගන්න බැරි තරම් දුකක් ඇති වෙනවා. මගේ මුළු ලෝකයම කඩන් වැටෙනවා. මට මොනවා වේවිද දන්නේ නෑ.
බුදුහිමි: ඔබේ සහෝදරයාගේ පුතා මැරෙනවා. ඔබට මොන වගේ දුකක්ද ඇති වෙන්නේ?
මිනිසා: ස්වාමීනි, යම් දුකක් ඇති වෙනවා. එත් මගේ පුතා මැරුණු තරම් දුකක් ඇති වෙන්නේ නෑ.
බුදුහිමි: ඔබේ අසල්වැසියාගේ පුතා මැරෙනවා. ඔබට මොන වගේ දුකක්ද ඇති වෙන්නේ?
මිනිසා: ස්වාමීනි, ඉතා සුළු දුකක් ඇති වෙනවා. එත් සහෝදරයාගේ පුතා මල තරම් දුකක් ඇති වෙන්නේ නෑ.
බුදුහිමි: ඔබ නොදන්නා කෙනෙකුගේ පුතෙක් මැරෙනවා. ඔබට මොන වගේ දුකක්ද ඇති වෙන්නේ?
මිනිසා: ස්වාමීනි, කිසිම දුකක් ඇති වෙන්නේ නෑ
බුදුහිමි: එහෙනම් දුක කුමකට සාපෙක්ෂයිද?
මදක් කල්පනා කළ මිනිසා මෙසේ පිළිතුරු දෙයි.
මිනිසා: ස්වාමීනි, දුක මම, මගේ කියා සිතින් අල්ලාගන්නා මට්ටමට සාපේක්ෂය.
බුදුහිමි: බොහොම හොඳයි. ඔබ ඔය පුතා පොඩි කාලයේදී මූදු වෙරළට ගිහින් වැලි මාළිගා හදල සෙල්ලම් කළා නේද?
මිනිසා: ඔව් ස්වාමීනි. එහෙම කළා.
බුදුහිමි: මූදේ රැලි ඇවිත් වැලි මාළිගා කැඩිලා යද්දී පුංචි පුතා ඇඩුවාද?
මිනිසා: ඔවුනේ ස්වාමීනි.
බුදුහිමි: ඔබත් ඔහුත් එක්ක ඇඩුවාද?
මිනිසා: නෑ ස්වාමීනි.
බුදුහිමි: ඇයි ඔබ ඇඩුවේ නැත්තේ?”
මිනිසා: ස්වාමීනි, දරුවා අඩන්නේ ඔහු වැලි මාලිගා නිත්‍ය යයි සිතා ඒවායේ ලස්සන දැක ඊට සිතින් දැඩිව බැඳෙන නිසාය. මම වැලි මාලිගාව හදද්දීම එය නිත්‍ය නැති බව දන්නවා. එනිසා එය වැනසී යන විට මා අඬන්නේ නෑ.
බුදුහිමි: බොහොම හොඳයි. ඔබ මොහොතකට පෙර පැවසුවා ඔබේ දරුවා මිය ගියොත් ඔබට දරා ගන්න බැරි තරම් දුකක් ඇති වෙනවා. ඔබේ මුළු ලෝකයම කඩන් වැටෙනවා. ඔබට මොනවා වේවිද දන්නේ නෑ, කියා. ඉතින් මේ දරුවා උපත ලබද්දීම ඔබ දන්නේ නැද්ද මේ දරුවාත් වැලි මාලිගාව මෙන්ම නිත්‍ය නොවන, හේතූන් නිසා හට ගත් සංස්කාරයක් බව?. හේතූන් නැතිව යාමෙන් විනාශ වෙලා යන ස්වභාවයට අයත් කෙනෙක් බව. එනිසා මේ දරුවා මම, මගේ කියා සිතින් දැඩිව අල්ලා ගැනීම තේරුමක් නැති දෙයක් බව ? ඔබට තේරෙන්නේ නැද්ද ඔබ දරුවා කෙරෙහි සිදු කල යුත්තේ මෛත්‍රී කරුණාව දැක්වීම මිස උපාදානය කිරීම( මම, මගේ කියා සිතින් දැඩිව අල්ලා ගැනීම ) නොවන බව?
මිනිසා: ස්වාමිනි, දරුවාත් මිය යන ස්වභාවයට අයිතියි කියලා මම දන්නවා. එත් ඒ දැනුම අවබෝධයේ මට්ටමට මම ගෙනිහින් නෑ. දරුවා මිය ගියාම මම හඬා වැටෙන්නේ එකයි.
බුදුහිමි: අන්න හරි. ඕක අවබෝද කරන්න කියන එක තමයි මම මේ උගන්වන්නේ. ලෝකයේ අනිත්‍ය,දුක්ඛ,අනත්ත යථාර්ථය අවබෝධ කිරීමෙන්, සිත උපාදාන වලින් නිදහස් කර ගන්න කියල තමයි මම උගන්වන්නේ. එහෙම කරලා දුකින් එතෙර වෙන හැටි තමයි මම උගන්වන්නේ. අත හැරීමම නිවන වේ. සිත දැඩි අල්ලාගැනීම් වලින් නිදහස් වුනාම සැනසිල්ල උදා වෙනවා.
තෙරුවන් සරණයි🙏
සහෝදරත්වයෙන් එක්වෙමු!
©️ Buddhist Brotherhood