හිත එතරම්ම ප්‍රභලයි

සිත දමනය නොකර ගත්තොත් මහත් විපත පිණිස පවතින එබඳු වෙන දෙයක් නැති බව තතාගත බුදුන් වහන්සේ පවසයි. සර්වඥයන් වහන්සේගේ අනන්ත අපරිමිත ඤාණයෙන් මේ සිත ගැන අපට කියා දෙනවා.ලෝකයේ සියලු ම සතුන් වසඟ වූ සිත ගැන ශාස්තෘන් වහන්සේ වදාළේ වහා සැලෙන, චපල, මොහොතකින් වෙනස් වන මායාකාරී දෙයක් ලෙසටයි.

තථාගතයන් වහන්සේ නමක් පෙන්වා නො දෙන්නට සිත ගැන මෙබඳු දේ අප දන්නේ නැත.

යනුවෙන් සම්බුදුරජුන් වදාළ ලෙස සියලු ධර්මයන්ට මනස මුල් වෙයි. මනස ම ශ්‍රේෂ්ඨ වෙයි. මනසින් ම හටගනියි.

මේ භද්‍ර කල්පය සොඳුරු වූවකි. ඔබත්, මමත් ජීවත් වන මේ යුගය තුන්ලෝකයක් ඒකාලෝක කළ, සාරාසංඛ්‍ය කල්ප ලක්ෂයක් පාරමී පෙළහර පෑ, අති උත්තම වූ, අසහාය වූ, ආශ්චර්යවත් වූ, අද්භූත වූ සවන්පත්වලට මී බිඳු පතිත වන්නාක් ලෙස ඒ පාරමී පූරණය කරන සමයේ පවා දහම් දෙසමින් මොනරෙකු ලෙස ඉපිද සිටිය දී තමා ව හසුකර ගන්නට පැමිණි වැද්දාට ද පසේබුදු වන්නට මංපෙත් පාදා දුන්, දෘෂ්ටි නම් වූ අන්ධකාරයට සූර්ය මණ්ඩලයක් ව හිරුගොත් වංශයේ උපන්නා වූ, ගෞතම නම් වූ, අප හැම අන්ධයන් සේ අඳුරේ හිඳින විට සදහට ම අඳ බවින් මිදෙන්නට උපකාර කළා වූ, මෛත්‍රී මූර්තියක් ම වූ ඒ මහාකාරුණිකයන් වහන්සේගේ සම්බුද්ධ ශාසනය අතුරුදහන් වන යුගයක් ම ය.

ඉදිරියේ වඩ වඩාත් මුණගැසෙනුයේ සුදු පිරුවට දවටා, මුතුහර පලඳා, කාමයෙන් මුසපත් ව “අපිත් මේ ලෝකයේ ශ්‍රේෂ්ඨයන් වෙමු. ගෞතම ශ්‍රාවකයන් වෙමු.” යි කියා හුදෙක් තථාගතයන් වහන්සේ අසූචි ය කියා වදාළ ලාභ සත්කාර, කීර්ති, ප්‍රශංසා වෙනුවෙන් දහසක් බොරු කියන, දස දහසක් කේළාම් කියන, හිස් වචන ම කියන, තමා හුවා දක්වමින් අන් අයට ගරහන, සිල්වත්, සුපේෂල පිරිසට අප්‍රමාණ වදහිංසා කරමින් තමන්ගේ අසද්ධර්මය ලොවට බෙදන, මහගෙදර වූ අපායට ම නැවත යන්නට සදන පිරිස ම ය.

විපරීත වූ සිතට මුළා වූ ඒ සියල්ලන්ට ගෞතම සසුන පමණක් නොව මෛත්‍රී සසුන ද අහිමි වනු ඇත.

සර්වඥ රාජෝත්තමයාණන් වහන්සේගේ අති මහත් ආශ්චර්යවත් වූත්, අද්භූත වූත්, අචින්තනීය වූත් උන්වහන්සේ ම පමණක් දන්නා බුද්ධ විෂය පවා බලෙන් අත්පත් කර ගත හැක්කක් ලෙසින් දෙව්දතුන් සිතුවා සේ ලෙහෙසියෙන් පහසුවෙන් ලබා ගත හැකි දෙයක් ලෙස ගෙන බුදු බව පතන පිරිස් ද සිටින්නේ මාරයාගේ ග්‍රහණයේ ම ය.

මේ සිත ද ඇස, කන, නාසය, දිව, ශරීරය යන ආයතන සේ ම මාරයාට අයත්, මාරයාගේ වසඟයේ පවතින දෙයකි. නොමගට පුරුදු කළොත්, අති මහත් විනාශයක් සලසන දෙය සිත ම බව ශාස්තෘන් වහන්සේ වදළ සේක. ඉන්ද්‍රිය අසංවර වීමෙන් වේගයෙන් නොමග යන මේ සිතට අකුසලයක පැටලෙන්නට මහා වෙලාවක් ගත නො වේ.

සියලු ලොවට අභය, අවෛරය දන් දෙන රහතන් වහන්සේලා නසන්නට ද සංඝයා භේද කරන්නට ද මේ සිත සූදානම් ය. දේවදත්ත තවමත් නිරයේ පැහෙනුයේ බුදුරජුන් මරා බුදු වීමට පුළුවන් කියා සිතුණ නිසා ම ය. සිතට වහලෙක් වූ ඔහුට ඒ සිත කීවේ රජෙකු මරා රජකම ගන්නා සේ බුදු බව යනු මේ ජීවිතයේ දී ම බුදුරජුන් නසා ලබා ගත හැකි දෙයක් බවයි. හේ කොතෙක් සිතේ වහලෙක් වී ද යත් නිතර ඇසුණ, සියලු දුක් නිවන අමා දහම ඔහු තුළ වැඩී ගියේ නැත.

තුන් ලෝකයේ ම දැකීම් අතරින් අග්‍ර වූ, දෙතිස් මහා පුරිස් ලකුණින් ශෝභිත, අසූවක් අනුව්‍යඤ්ජන ලක්ෂණ ඇති, බයාම ප්‍රභා මාලාවෙන් සමන්විත, මුව කමල විවර වන විට සුදු බුදුරැස් විහිදෙන දන්ත ධාතූන් වහන්සේලා සතලිසකින් යුත්, පොළොවේ වැලිකැට පරයන ලෙස ඇස්, ඉස්, මස් දන් දෙමින්, විවර කළ දොරින් අනන්ත ජීවිතවල දී දේවදත්ත මේ ජීවිතයේ දී පැතූ ලාභ, සත්කාර, කීර්ති ප්‍රශංසා, සිටු සම්පත් දන් දී ස්වකීය චිත්ත සන්තානය පාරිශුද්ධත්වය කරා ගෙන ආ, මෛත්‍රී මූර්තියක් වූ අප්‍රමාණ ගුණකඳක් ඇති බුදු සමිඳුන් දැක මොහොතකට පැහැදී දෙව්ලොවට ගිය මට්ටකුණ්ඩලී සේ දෙව්ලොව යන්නටවත් පිනක් ලබන්නට, දැක සතුටුවන්නට නො හැකි ලෙස ඒ දෑස් වෛරයෙන් අන්ධ ව තිබුණි. ඒ වෛරය තිබුණේ ඇසෙහි නොව සිතෙහි ම ය. තෙරුවන් ගුණ කියා සත්වයා සසරින් මුදවන මඟ විවර කරලන බුදු පුතෙකු වන්නට මහ කාරුණිකයන් අභිමුව හිඳ වුව ද ඔහුට නොහැකි විය.

තුන් ලොවක් මිහිරි දහමින් සනහා සත්වගට සෙත සැලසූ ඒ බුද්ධ ශරීරය පිරිනිවන් පෑව ද ශාරීරික ධාතූන් වහන්සේලා දෙවි මිනිසුන්ට වන්දනීය ධාතූන් ලෙස අදත් වැඳුම් පිදුම් කළ හැකි ලෙස ශේෂ ව පවත්නා පරිද්දෙන් ම සැරියුත්, මුගලන් ආදි මහරහතන් වහන්සේලාගේ ධාතූන් වහන්සේලා ලොවට පිදුම් වූයේ යම් සේ ද ඒ පූජනීයත්වය ලබන්නට දේවදත්තට නොහැකි විය.

මහරහත් ධාතූන් අදත් දෙවිමිනිසුන්ගේ අපරිමිත පුදසත්කාර ලබද්දී තවමත් නිරි සතෙක් ව, අති දැවැන්ත ශරීරයක් ඇතිව මහා දුක් අඳෝනා තබමින් නිරි ශරීරය මහත් වූ ගින්නේ බලවත් ව පීඩාවට පත් වද්දී ඔහු කටුක දුක් විඳින්නේ සිතේ කීකරු දාසයෙක් ලෙස දිවි ගෙවූ නිසා ය.

අපට ඇත්තේ සසරේ අනන්ත අප්‍රමාණ වාරයක් මැරි, මැරී ආ ගමනයක් ම ය. අප්‍රමාදී වන්නට සිහි කළ යුතු ම දහමත් මරණය ම ය. පහළට හෙළන හුස්ම පොද නැවත ආපිට ගන්නට පෙර මිය යන්නට වුව ද හැකි බව ය අප සිතිය යුත්තේ. අකුසල් සහිත සිතකින් මේ මොහොතේ මිය ගියහොත් අප කොහේ යාවි ද? අසදෘස මහා දන් දුන් කෝසල මල්ලිකා පවා මරණින් පසු දින හතකට නිරයට ගියේ එක ම එක වරදකින් නම්… සෝවාන් නො වන තාක් අප සිටින්නේ කොතරම් නම් අනතුරක ද?

සිතෙන් ම හට ගත් ලෝකයට සිතෙන් ම මුළා වී යන මේ ගමන සොඳුරු ගමනක් නම් නො වේ. ලොවේ සනාතන සත්‍යය නොපෙනී විකෘති සිතකින් යුතුව යන ගමනේ අති භයානක බව මහා කරුණාවෙන් අපට පෙන්වා වදාළේ බුදු සමිඳාණන් ම ය. ඒ පෙන්වාදීම ද ලොව අතිශය කලාතුරකින් සිදු වන්නකි. ලෝකයට සියලු දුකින් නිදහස් වන මග දෙසන ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේනමක් පහළ වීම යනු අතිශය දුලබ ව සිදු වන්නකි.

මනා සේ සයුරෙන් එතෙර වූ කෙනෙකු මහා සාගරයෙන් එතෙර වන ආකාරය මනා කොට දනී. අපගේ ශාස්තෘන් වහන්සේගේ ජීවිතය ද එලෙස ය. උන්වහන්සේ මේ මායාකාරී සිතෙන් සදහට ම නිදහස් වී වදාළහ. සිතට ඉඩ නො දී, සිතට වසඟ නො වී ධර්මයට ම පමණක් ඉඩ දුන් සේක.

අපි අනන්ත දීර්ඝ කාලයක් දුක් විඳ විඳ පැමිණියේ මේ සිතත් සමඟ ය. සිත කැමති දේ ලැබෙන විට සතුටු වූයෙමු. සිත අකමැති දේ ලැබෙන විට හඬා වැළපුනෙමු. සිත මුළාවට පත්වන දේ ලද විට එයින් ම මත්ව මෝහනය වී සිටියෙමු. අපි රාගයෙන් දැවී, ද්වේෂයෙන් දැවී, මෝහයෙන් විපරීත දැකුම් ඇති කරගෙන, නැති දේ ඇති ලෙසත් ඇති දේ නැති ලෙසත් මවාගෙන අනිත්‍ය දේ නිත්‍ය යැයි ගෙන, දුක ම සැප යැයි මුළාවෙන් දැක කඳුළු වගුරවමින් ඒ දුක අනුභව කළෙමු. . ඉවසීමෙන් නිර්මිත පිළිරුවක් වූ ඒ මහසත්ගේ ශරීර අවයව කැපුව ද ක්ෂාන්තිය අචල ව ලෝකය සිසාරා පැතුරුණි.

පාරමී පූරණය කරන සමයේ පවා කිසිම ආකාරයකින් බොරු නො කී උන්වහන්සේ සත්‍ය වචනයෙන් මරණය කරා ද පැමිණි සේක් ම ය. අල්පමාත්‍ර වූ ද ලාභයක් නොමැතිව විහිළුවට පවා බොරු කියාගන්නා, මානසික වහල් බවේ පතුලේ සිටින මෙවන් යුගයක ඒ සත්‍ය පාරමිතාව ආශ්චර්යයක් ම ය. අසහාය වීර්යය ඇති උන්වහන්සේ සිය ඉලක්කය පූරණය වන තෙක් ම අකම්පිත ය. ප්‍රඥාවට ආකරයක් බඳු වූ, සියල්ල දන්නා වූ, සියල්ල දක්නා වූ, දසබල ඤාණයන්ගෙන් ද විසාරද ඤාණයන්ගෙන් ද ඍද්ධිවිධ ඤාණයන්ගෙන් ද පරිපූර්ණ වූ හිරු සඳු එළි දහසක් පරදවන ඒ ප්‍රඥාව සත් වග සියලු දුකින් නිදහස් කරයි.

අෂ්ටලෝක ධර්මය ඉදිරියේ අකම්පිත අප මහා මුනිරජාණන් වහන්සේගේ සිත පරිපූර්ණ උපේක්ෂාවෙන් සන්නද්ධ ය. ඒ කරුණා නිධාන වූ සකල සත්ව හිතෝපදේශකයාණන් වහන්සේට පවා, මේ ලොවේ ඇති සනාතන සත්‍යය අවබෝධ කළ ඒ නරශ්‍රේෂ්ඨයන් වහන්සේට පවා ඒ අවබෝධය නොදෙසන්න යැයි අයදින්නට ලෝකපාලක බලවේගය පසු නො බෑවේ ය.

බොරුවෙන්, කේළමින්, පරුෂ වචනයෙන්, දෙලොවට ම වැඩක් නැති හිස් වචන බිනීමෙන් වළකී. මෙය ඔහුගේ සම්මා වාචා යි.

පරම පාරිශුද්ධ කටයුතු පමණක් කැමති හෙතෙම සියලු ප්‍රාණඝාතයෙන් ද සොරකමින් ද වැරදි කාම සේවනයෙන් ද නිදහස් වේ. මෙය ඔහුගේ සම්මා කම්මන්තය යි. දුක නම් වූ ලෝකය පැවැත්වීම පිණිස හේතු වූ සියලු මිථ්‍යා ආජීවයෙන් වැළකී, එනම් ජීවත් වීම පිණිස අනුන් රැවටීම, බොරුවෙන්, කපටිකමින්, මායාවෙන්, වංචාවෙන් කටයුතු කිරීම සිදු නොකර අවංක, පරම පිරිසිදු දිවිපෙවෙතක් ගෙන යාම ඔහුගේ සම්මා ආජීවය යි. සිතේ ඇති සියලු අකුසලයන් දුරින් ම දුරු කිරීම පිණිස, යළි හට නොගැනීම පිණිස, සියලු කුසල් දහම් පරිපූර්ණ කර ගැනීම පිණිස කටයුතු කිරීම සම්මා වායාමය යි. සිත පිරිසිදු කරමින් මේ සියලු කටයුතු කළ විට වැඩෙනුයේ සම්මා සතිය යි. පිරිසිදු දර්ශනයෙන් යුතු කුසල් සිතේ ඒකාග්‍රතාවය සම්මා සමාධිය යි. ඔහු තුළ වැඩෙන නුවණ සම්මා ඤාණය යි. පරිපූර්ණ වශයෙන් දුකින් නිදහස් වීම සම්මා විමුක්තිය යි.

ඉදින්,