මහා ධර්ම දේශකයාණන් වහන්සේලා
ධර්ම දේශකයන් වහන්සේලා නම්…
“සෝතාපත්තිඵලං පාපෙත්වා” යන තන්හි ඔවුන් බුදුහු මැ සෝවාන් කළා වෙත්.
කිසෙ යැ යත්?
යම්සෙ රජු විසින් ප්‍රත්‍යන්තජනපදයට ප්‍රෙරිත ලෙඛය එහි මනුෂ්‍යයො කියවන සෙ නොදන්නාහු යමෙක් කියවන සෙ දනී ද ඔහු ලවා කියවා එ අර්ථය අසා ‘රජුගෙ ආඥා ය’ යි ආදරයෙන් කීතාක් දෑ කෙරෙති. ලෙඛවාචක වූ කලැ ‘කියවන සෙ යහපතැ’ යි යන ප්‍රශංසාමාත්‍ර මැ ලැබෙයි. එසෙයින් මැ ශාරීපුත්‍ර ප්‍රභෘති ධර්මකථිකයො කිසිසෙ ද ධර්ම දේශනා කෙරෙත් නම් ලීපත් කියවනුවන් වැනි වෙති; ධර්ම දේශනා වූ කලැ බුදුන් ගැත්තෙ යැ රජුගෙ ආඥා සෙයින්. යම් කෙනෙක් එ අසා අභිසමය ප්‍රාප්ත වෙද්ද, ඔවුන් බුදුහු මැ උද්ධරණ කළා වෙති. ධර්මකථිකයො වූ කලැ ‘කියවන සෙ යහපතැ’ යි යන ප්‍රශංසාමාත්‍ර මැ ලැබෙත්.
(ධර්ම ප්‍රදීපිකාව – ගුරුළුගෝමි මහපඬිතුමා)
සරලව තේරුම් ගැනීම නම්…
“සෝවාන් ඵලයට පමුණුවා” යන තැන කියවෙන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේ ම ඔවුන් ව සෝවාන් ඵලයට පත් කරවා වදාළ බවයි. ඒ කෙසේද යත්;
යම්සේ රජ කෙනෙකු විසින් ප්‍රත්‍යන්ත ජනපදයකට රාජ ආඥාවක් යවනවා. නමුත් එහි වාසය කරන මිනිස්සු ඒ ආඥාව කියවන්නට දන්නේ නෑ. එතකොට යමෙක් අකුරු කියවන්නට දන්නවා නම්, ඔහු ලවා ඒ රාජ ආඥාව කියවා ගන්නවා. එය ඇසූ පසු ‘මේ අපගේ රජ්ජුරුවන් වහන්සේගේ ආඥාව ය’ යනුවෙන් ආදර ගෞරවයෙන් යුක්තව එහි සඳහන් යම්තාක් දෑ ඇද්ද, ඒවා කරනවා. ඒ රාජාඥාව කියවන්නා වූ කලී ‘කියවන ආකාරය නම් යහපතැ’ යි යන ප්‍රශංසා මාත්‍රයක් ම ලබයි.
ඒ අයුරින් ම ශාරීපුත්‍ර මහ රහතන් වහන්සේගේ පටන් ධර්ම කථිකයන් වහන්සේලා කිසියම් අයුරකින් ධර්ම දේශනා කරත් නම්, ඒ සියල්ලෝ ම රජ්ජුරුවන්ගේ ආඥාව ඇතුළත් සටහන කියවන්නවුන් වැනි වෙති. ධර්ම දේශනාව වූ කලී බුදුරජාණන් වහන්සේ සතු දෙයකි; රජුගේ ආඥාව සෙයිනි. යම් කෙනෙක් එය අසා අවබෝධය ලබත් ද, බුදුරජාණන් වහන්සේ ම ඔවුන්ව භවයෙන් උඩට ගෙන මාර්ගයට ගත් සේක් වෙති. ධර්ම කථිකයන් වහන්සේලා වනාහී ‘කියවන ආකාරය නම් යහපතැ’ යි යන ප්‍රශංසා මාත්‍රයක් ම ලබනවා.
(ධර්ම ප්‍රදීපිකාව – ගුරුළුගෝමි මහපඬිතුමා)
ධර්ම දේශනාවකට පෙර එම ස්ථානය පිරිසුදු කර ගොක් කොළ රැහැන් ඇද ආරුක්කුවකින් සැරසීම සාමාන්‍ය පිළිවෙතයි. ධර්ම දේශනාව පවත්වන ස්ථානයේ උඩු වියනක් බැඳීම දේශකයාණන් වහන්සේට මෙන්ම ධර්මයට සිදුකරන මහත් ගෞරවයකි.
ධර්මාසනය උස් අසුනක් විය යුතු ය. එය මත සුදු ඇතිරිල්ලක් එළනු ලැබේ.
පුරාණ විහාරස්ථානවල ධර්ම ශාලාවල ඒ සඳහාම පිළියෙළ කරන ලද ධර්මාසන තිබිණි. ධර්මාසනය අසල ද කුඩා අසුනක් තබන ලදී. එය මත ද සුදු ඇතිරිල්ලක් අතුරා එහි පැන් වීදුරුවක් තැබිය යුතුය. එම පැන් දේශකයාණන් වහන්සේට අවශ්‍ය අවස්ථාවකදී ප්‍රයෝජනයට ගැනීම සඳහා ය.
පුරාණ කාලයේ දී දේශකයාණන් වහන්සේ ශබ්ද පූජා සහිතව ධර්මාසනය වෙත වැඩමවන ලදී. උන්වහන්සේ පා දෝවනය කිරීමෙන් පිළිගැනීම බොදු පිළිවෙතයි. ධර්මාසනයෙහි වැඩ හිඳින දේශකයාණන් වහන්සේ පැමිණ සිටින පිරිස සාධුකාරයෙන් පිළිගනිති.
දේශකයාණන් වහන්සේ ධර්ම දේශනාවට පෙර රැස්ව සිටින පිරිසට ධර්මශ්‍රවණය සඳහා සාධුකාර පවත්වා සූදානම් වන ලෙස දන්වති.
මෙහිදී ධර්මාසනය සමීපව උපාසක මහතෙක් ද වාඩිවෙයි. ධර්ම දේශනය බොහෝ විට සාකච්ඡා මාර්ගයෙන් ද පැවැත්වේ. එවැනි අවස්ථාවලදී දේශකයාණන් වහන්සේට පිළිවදන් දීම ඔහුගේ සිරිතයි. මෙම පිළිවදන අද තවමත් ගම්බද පළාත්වල පවතී. එම පැරැණි පිළිවෙත ආරක්ෂා කර ගැනීමට වර්තමානයේ සිටින සෑම දෙනාම අධිෂ්ඨාන කර ගත යුතුය.
ධර්මාසනයේ වැඩ හිඳින දේශකයාණන් වහන්සේ පළමුව නමස්කාරය කීමට දන්වති.
එයින් පසුව පිරිස තිසරණ සහිත පංචශීලයෙහි පිහිටවනු ලැබේ. ඊළඟට දේශකයාණන් වහන්සේ ලොවුතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රී සද්ධර්මය ඇසීම සඳහා සියලු සක්වල දෙවියන්ට ආරාධනා කරති.
ඒ මෙසේය
“සමන්තා චක්කවාලේසු – අත්‍රාගච්ඡන්තු දේවතා
සද්ධම්මං මුනිරාජස්ස – සුනත්තු සග්ග මොක්ඛදං යනුවෙනි
බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන ලද ධර්මය ඇසීම සඳහා සියලු සක්වල දෙවියෝ මෙහි පැමිණෙත්වා
යනු එහි සාමාන්‍ය අදහස ය. එයින් පසුව දේශකයාණන් වහන්සේ කාල ඝෝෂණය පවත්වති.
“ධම්මස්සවණ කාලෝ අයං භදත්තා”
යනුවෙන්. එම පාඨය තෙවරක් දේශනා කරති.
පින්වත්නි. මෙය දහම් ඇසීමට කාලයයි. යනු එහි අදහස ය. ඊළඟට දේශකයාණන් වහන්සේ, “නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ යන පාඨය ද තෙවරක් ප්‍රකාශ කරති.
මෙහිදී ශ්‍රාවක පිරිස සාධුකාර පවත්වති. ඒ සමඟ ඉදිරිපත් කරන්නේ දේශනාවට අදාළ ධර්ම පාඨයයි. එය පාලි ගාථාවකි. ගාථා ධර්මයෙන් පසුව පිරිස ධර්ම ශ්‍රවණයට සූදානම් කිරීම සඳහා කෙටි අනුශාසනාවක් දේශනා කරති.
සුනාථ ධාරේථ චරාථ ධම්මේ යනුවෙන් ධර්මය හොඳින් අසා, එය සිතේ හොඳින් ධාරණය කරගෙන ඒ අනුව හැසිරෙන්න යන අවවාදය පිරිසට මතක් කර දෙයි. ධර්මය දේශනා කිරීමේ අරමුණ ද පිරිස ධර්ම ශ්‍රවණය කරන ආකාරය ද මෙහිදී සිහිපත් කරනු ලැබේ.
ඊළඟට නැවත වතාවක් දේශකයාණන් වහන්සේ ධර්ම දේශනා මාතෘකා පාඨය දේශනා කරති. මාතෘකාවට අදාළ නිදාන කතාව දක්වා ආදර්ශවත් කරුණු ජීවිතයට අදාළ කර ගන්නා ආකාරය ද පැහැදිලි කරති. ධර්ම දේශනාව රසවත් ව ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා ඒ අතර රසවත් කතා පුවත් ද දක්වති.
ධර්ම දේශනය අවසානයේ දී එහි සාරාංශය ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ.
ඤාතීන්ට පින්දීම
ඉදං මේ ඤාතීනං හෝතු සුඛිතා හොන්තු ඥාතියෝ” මෙම පාඨය තෙවරක් ප්‍රකාශ කරති. මේ පින් සියලු ඤාතීන්ට ලැබේවා ඒ හැම සුවපත් වේවා
ධර්ම ශ්‍රවණය
දහම් දෙසීම නැතහොත් බණ කීම භික්ෂූන් වහන්සේ සතු කාර්යයකි. ධර්ම ශ්‍රවණය දායක දායිකාවන් සතු කාර්යයකි. දහම් දෙසීමෙන් ධර්ම දේශකයාණන් වහන්සේට ධර්ම දානයේ පින හිමි වෙයි. ධර්ම ශ්‍රවණය කරන පිරිසට බණ ඇසීමේ පුණ්‍ය ඵලය හිමිවෙයි.
ධර්ම ශ්‍රවණය සඳහා ධර්ම ශාලාවට හො එම ස්ථානයට පැමිණෙන පින්වතුන්, හිස්වැසුම්, පාවහන් ඉවත් කර ඊට සහභාගි විය යුතුය. එය ධර්මයට කරන ගෞරවයයි.
බණ අසන පිරිස පැදුරු හෝ යම් ඇතිරිල්ලක් එළාගෙන බිම වාඩි විය යුතු ය. ධර්ම දේශනාව ආරම්භ කළ පසු ස්ථානයෙන් නැගිට යෑම, නැවත පැමිණීම , කථා බහ කිරීම ආදිය ධර්ම දේශනයට බාධාවකි.
බණ ඇසීම ආරම්භයේ සිට අවසානය දක්වා කළ යුතු ය. අතරමගදී ධර්ම ශ්‍රවණය ඇරඹීම නියම බණ ඇසීමක් නොවේ.
ධර්ම ශ්‍රවණය පස්වන සියවසේ දී බහුලව සිදුවූ ජනපි‍්‍රය පිළිවෙතක් වූ බව පාහියන් භික්ෂූන් වහන්සේ ගේ චාරිකාවේ සඳහන් වෙයි. එකල ධර්ම ශ්‍රවණය සඳහා ප්‍රසිද්ධ ස්ථානවල ද ධර්ම ශාලා ඉදිකර තිබිණි. ඒවායේ පැවැත්වූ ධර්ම දේශනා ශ්‍රවණය කිරීම සඳහා ඉතා දුර පළාත්වල සිට පවා ගිහියන් පැමිණී අතර, භික්ෂූන් වහන්සේ ද වැඩම කළ බව සඳහන් වෙයි.
මෙයින් අපට පැහැදිලි වන්නේ ධර්ම ශ්‍රවණය සඳහා සිව්වනක් පිරිසම සහභාගි වූ බවයි. වර්තමානයේ ද ධර්ම ශ්‍රවණයට භික්ෂූන් වහන්සේලා කිහිප නමක් හෝ සහභාගි වන්නේ නම් එය ගිහි පිරිසකගේ සිත් පහදවන්නකි. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කාලයේ රාත්‍රි පහන් වන තුරුම ධර්ම දේශනා පැවැත්වු බව සඳහන් ය. දෙවන දාඨෝප තිස්ස රජතුමා පොහොය දිනවලදී සිල් සමාදන්ව ධර්මය දේශනා කළ බව මහාවංසයේ සඳහන් වෙයි.
සද්ධාතිස්ස රජතුමා මිහින්තලයේ දී සිටගෙනම කාලාම සූත්‍රයට ඇහුම්කන් දුන් බව සඳහන් ය. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කාලයේ දී රාත්‍රී පහන්වන තුරුම ධර්ම දේශනා කළ බව සඳහන් වෙයි. එම සිරිත ලංකාවේ ද පැවතුණි.
ධර්ම සාකච්ඡාව මංගල කරුණක් බව මහා මංගල සූත්‍රයේ දි සඳහන් වෙයි. “කාලේන ධම්ම සාකච්ඡා එතං මංගල මුත්තමං” ධර්ම දේශනාව අවසානයේ දී ශ්‍රාවක පිරිස දේශකයාණන් වහන්සේට පිරිකර පූජාවක් කරයි. ඊට පෙර පිරිස ලවා එම පිරිකර අතගස්වනු ලැබේ. පිරිකර භාරගත් දේශකයාණන් වහන්සේ පිරිකර පූජා කිරීමේ ආනිශංස දක්වා පින් අනුමෝදනාවක් කරති. අවසානයේ දි දේශකයාණන් වහන්සේ විහාරස්ථානයට වැඩම කිරීමට සූදානම් වෙති. මෙහිදී වෙනත් කෙනකු පූජා භාණ්ඩ රැගෙන උන්වහන්සේ පසු පස ගමන් කරති. එය විහාරස්ථානයට ගෙන ගොස් භාරදීම බොදු පිළිවෙතයි. නැතහොත් දේශකයාණන් වහන්සේ වැඩම කළ වාහනය තුළ තැබීම ද කරති. නිවසක නම් ධර්ම දේශනය අවසානයේ දී පැමිණි පිරිසට ද සංග්‍රහ කිරීම සිරිතකි.
සහෝදරත්වයෙන් එක්වෙමු!
©️ Buddhist Brotherhood
